Terugkeer van persoonlijk geluk. Arbeid en kansen (VAK) voor uitkeringsgerechtigden in Zwolle

Zwolle boekt mooie resultaten met VAK (Voor Arbeid en Kansen), een interventie om uitkeringsgerechtigden aan werk te helpen. Sanne Wolff, hoofd Werk, Re-integratie en Participatie, is van meet af aan bij VAK betrokken. ‘Het is een continu leerproces dat om totale inzet van de organisatie vraagt.’

Sanne Wolff werkte in 2012 ad interim voor de gemeente Zwolle toen ze in contact kwam met Edda Heijting, bedenker van VAK. Heijting wilde VAK wetenschappelijk testen en vroeg of Zwolle de pilot wilde doen. De timing kon niet beter: de consulenten werkten vooral op intuïtie en op basis van hun eigen overtuigingen. “Dat maakte het resultaat erg consulentafhankelijk”, vertelt Wolff. “Ik wilde methodisch gaan werken: consequent werken vanuit bepaalde principes, zoals een oplossingsgerichte basishouding, je ego klein houden en faciliteren. VAK bestrijkt dat allemaal en dus zijn we met Heijting in zee gegaan.”

Weerstand

Omdat de medewerkers niet meteen warm liepen voor de ingrijpende veranderingen, besloot Wolff met een groep vrijwilligers aan de slag te gaan om te laten zien dat het werkt. Die groep – veertien m/v sterk van wie er slechts één afviel – volgde een leergang van dertien dagen, gericht op persoonlijke bewustwording, oplossingsgerichte gesprekstechnieken en groepsdynamica. Gaandeweg lieten medewerkers hun oude overtuigingen vallen en groeide het enthousiasme. “Mensen keken meer om zich heen, werden leergieriger.”

Zelfstandigheid

VAK is gericht op zelfredzaamheid, zelfvertrouwen en het vinden van eigen oplossingen. De cliënt moet zijn eigen mogelijkheden zien te (her)vinden, de professional faciliteert. Niets wordt opgelegd. “Als consulent stel je de juiste vragen, niets meer en niets minder, waardoor de cliënt in beweging komt. De vragen zetten een zoekproces in gang naar eigen oplossingen”, zegt Wolff.

VAK werkt ook voor de consulenten. Ze lopen veel minder hard dan voorheen en bereiken meer met minder werk. En hun zelfvertrouwen is fors gegroeid. “Ze staan minder aan mijn bureau, trekken hun eigen plan. Het persoonlijk geluk keert terug bij cliënt en consulent, dat is mooi om te zien.”

Effecten

Cliënten met meer zelfvertrouwen worden mondiger. Waren zij vroeger negatief over de sociale dienst, tegenwoordig bemoeien ze zich met het werk en uiten ze hun kritiek. “Het is een leerproces waarbij we veel incasseren en veel moeten verbeteren. Dat vraagt nogal wat veerkracht van de organisatie.”

Behalve op de eigen organisatie heeft VAK ook effect op de partners, zoals de werkgevers. “Door de intensieve samenwerking voelt het bedrijfsleven zich nu partner. Het gaat niet om een project hier of daar, we onderhouden een duurzame werkrelatie waar we steeds aan bouwen.”

‘Eenmaal aangeraakt, laten we een cliënt niet los voordat we een passende oplossing gevonden hebben’

Doorgaan

“VAK is hier succesvol, maar het is ook intensief”, besluit Wolff. “Als je kiest voor het werkelijk begeleiden van je mensen, dan vraagt dat om totale inzet van je organisatie. Daar vergt lef van een gemeente.” Zwolle zag haar lef beloond: na drie maanden VAK had 48% van de deelnemers betaald werk (zie cijfers in kader).

De pilot is afgerond, maar Wolff en haar mensen gaan door. “Re-integratie is ingrijpend voor een cliënt. Je haalt iemand uit zijn vertrouwde omgeving, zijn wereld gaat op z’n kop. Lukt het niet, dan demoraliseert iemand helemaal. Dat willen we voorkomen, dus kijken we wat de teleurstelling veroorzaakt om daar vervolgens iets aan te doen. Eenmaal aangeraakt, laten we een cliënt niet los voordat we een passende oplossing gevonden hebben.”

Tekst: Jan Dobbe
Foto: Van Assendelft fotografie

Cijfers

12 weken duurt de VAK-training voor werkzoekenden.
72 uitkeringsgerechtigden (WW en WWB) werden verdeeld in een groep met VAK-deelnemers en een controlegroep.
48% van de VAK-deelnemers had na drie maanden werk. Van de controlegroep was dat 6%.
57% van de VAK-deelnemers was na zes maanden niet meer afhankelijk van een uitkering.
€ 517.405,- bespaarde Zwolle op bijstand.

Leergang
De gemeente Zwolle en Heijting Weerts Groep (HWG) hebben de ‘leergang VAK’ ontwikkeld in het kader van Voor Arbeid en Kansen (VAK). Om deze leergang breder toegankelijk te maken voor consulenten, adviseurs en jobcoaches binnen het gemeentelijke sociale domein werkt HWG samen met HAN VDO (onderdeel Hogeschool Arnhem en Nijmegen). De leergang start in maart 2015.
Meer info over de opleiding
Meer info over VAK

Voor Arbeid en Kansen (VAK)

VAK is een methodische interventie om uitkeringsgerechtigden aan betaald werk te helpen. Bijstandsgerechtigden én consulenten worden in groepen getraind en gecoacht. Twaalf cursisten gaan wekelijks samen aan de slag, stimuleren en helpen elkaar, doen sollicitatietraining en bezoeken bedrijven, arbeidsbeurzen en uitzendbureaus.

Consulenten volgen een in-company post-hbo leergang om hun hulpverlenersrol los te laten en een coachende, oplossingsgerichte rol aan te nemen. Niet langer nemen zij de problemen van de cliënt over of bevinden zij zich in de spagaat tussen de rol van hulpverlener en die van oplegger van sancties.

Partijen schakelen continu met elkaar: consulenten van de gemeente informeren naar de behoeften van werkgevers die op hun beurt deelnemers rondleiden en cursusmateriaal leveren. Uitkeringsgerechtigden doen werknemersvaardigheden op, leren het heft in eigen hand te nemen en zelfstandig werk te vinden.