TNO onderzocht Mentorwijs van Werkzaak Rivierenland
Mensen willen een uitdaging in hun werk, ook als ze een arbeidsbeperking hebben. Bij de training Mentorwijs leren leidinggevenden van reguliere bedrijven om daarop alert te zijn. ‘Luister naar hun wensen, observeer waar ze plezier in hebben en ga dat versterken’, zegt Marianne de Wolff van TNO. Met haar team nam ze de training onder de loep, waardoor er nu een handboek op tafel ligt.
Een vrouw was aan het werk toen een collega langskwam die een rondleiding gaf door hun bedrijf. “Kijk, we hebben hier ook mensen van de sociale werkplaats”, zei die collega tegen de gasten. De vrouw schrok hiervan. “Dus dit is hoe collega’s echt over mij denken”, vertelde de ze aan Marianne de Wolff van TNO, die met haar team onderzoek deed naar wat kwetsbare medewerkers in een regulier bedrijf nodig hebben van hun directe leidinggevenden.
Vaak neemt de directie of de HR-afdeling het besluit om medewerkers met afstand tot de arbeidsmarkt een werkplek aan te bieden; de werkvloer wordt er nauwelijks bij betrokken, met dit soort ongemakkelijke situaties tot gevolg.
‘Leidinggevenden voelen sympathie voor werknemers met een beperking maar weten nauwelijks wat er komt kijken bij de begeleiding’
STEUN IN DE RUG
Aan de goede wil ligt het vaak niet. Het TNO-onderzoek (zie kader) laat zien dat de direct-leidinggevenden sympathie voelen voor werknemers met een beperking, maar nauwelijks een idee hebben van wat er komt kijken bij de begeleiding. Ook hebben ze niet altijd de juiste kennis of vaardigheden in huis om die rol goed uit te voeren. Met als veelvoorkomend gevolg dat de werkgever de plaatsing voortijdig beëindigt.
Leidinggevenden kunnen een steun in de rug gebruiken, vindt Werkzaak Rivierenland, de organisatie die namens zeven gemeenten de Participatiewet uitvoert. Want op de werkvloer moet het gebeuren als het om een succesvolle plaatsing gaat. Sinds een aantal jaren kunnen leidinggevenden in deze regio daarom terecht bij de training Mentorwijs in Geldermalsen.
Inmiddels hebben al meer dan honderd leidinggevenden deze training gevolgd, van wie velen positief reageren en blij zijn met de concrete tips. Maar is Mentorwijs daadwerkelijk een goed middel om tot duurzamere plaatsingen te komen? Voor het antwoord op deze vraag is een eerste belangrijke stap gezet met een beschrijving in een handboek. Ook heeft TNO de aanpak verrijkt met wetenschappelijke inzichten.
MENSEN MET ONTWIKKELINGSWENSEN
Uit de analyse van TNO is gebleken dat het oorspronkelijke trainingsprogramma goed in elkaar stak, maar dat er nog aanscherpingen mogelijk waren. Zo zouden leidinggevenden explicieter aandacht kunnen besteden aan de ontwikkelingswensen van hun medewerkers. Want al wordt er vaak gedacht dat een werknemer met bijvoorbeeld een psychische beperking gebaat is bij rust en routine, toch hebben de meesten wel degelijk de behoefte zich te ontwikkelen.
“De leidinggevenden voeren af en toe gesprekken over hoe het met de medewerker gaat, maar vragen vaak niet expliciet naar wat de medewerker nog meer wil leren ”, zegt De Wolff. Ze geeft een voorbeeld dat is opgenomen in het Mentorwijs-lesmateriaal, van een postbode met een ernstige vorm van autisme die precies wilde weten waar hij aan toe was. De leidinggevende nam aan dat hij gehecht was aan routine, terwijl de man te kennen gaf dat hij juist niet alle dagen dezelfde wijk wilde lopen. Want door te variëren kon hij zijn werknemersvaardigheden verder ontwikkelen.
“Laat je als leidinggevende niet te veel leiden door je eigen beelden over bijvoorbeeld autisme of ADHD, maar vraag aan de betrokkene zelf wat hij of zij nodig heeft”, adviseert ze. “Praat niet over hen maar mét hen en versterk hun eigen mogelijkheden door hen serieus te nemen.”
‘Brede groep collega’s moet achter de keuze staan
om kwetsbare medewerkers in dienst te nemen en te houden’
EYEOPENER
De ervaringen die een leidinggevende met het mentorschap opdoet hebben vaak een positief effect op het hele bedrijf. Er is meer begrip voor het gedrag van kwetsbare collega’s, waardoor er ook meer ruimte ontstaat voor flexibele oplossingen. Dit is noodzakelijk omdat ook de bredere groep van collega’s achter de keuze moet staat om kwetsbare medewerkers in dienst te nemen en te houden.
Wat was haar eigen eyeopener in dit onderzoek? De Wolff denkt meteen terug aan de medewerker die zich niet volwaardig behandeld voelde door de opmerking van haar collega tijdens de rondleiding. “We probeerden de medewerkers in Jip-en-Janneketaal uitleg te geven over ons onderzoek, maar deze vrouw was intelligent en kon haar gedachten uitstekend verwoorden. Ze gaf ons mee dat een bedrijf wel affiniteit moet hebben met de doelgroep. Dat confronteerde me met mijn eigen vooroordelen: ik bleek er zelf ook last van te hebben.”
Tekst: Sigrid van Iersel
Foto’s: Annelies van ‘t Hul
Wat is Mentorwijs?
Mentorwijs is een programma van Werkzaak Rivierenland om direct-leidinggevenden te trainen in de begeleiding van kwetsbare medewerkers op de werkvloer. De training is kosteloos en bestaat uit vijf avonden van 2,5 uur, direct na werktijd. De deelnemers zijn (ploegen-)chefs en andere direct-leidinggevenden uit verschillende bedrijven.
Wat heeft TNO gedaan?
Voor de beschrijving van Mentorwijs heeft TNO de bestaande materialen van Mentorwijs verzameld. Daarnaast zijn leidinggevenden geïnterviewd over hun ervaringen met Mentorwijs en is een literatuur- en expertraadpleging gedaan over werkzame bestanddelen voor het bevorderen van duurzame arbeidsparticipatie. De uitkomsten van de literatuur- en expertraadpleging zijn vervolgens voorgelegd aan focusgroepen met werknemers en leidinggevenden. Ten slotte zijn de uitkomsten verwerkt in een toegankelijk handboek van de training Mentorwijs, waarin alle activiteiten, doelen en de onderbouwing zijn opgeschreven.
Wat maakt Mentorwijs zo goed bruikbaar?
- Deelnemers kunnen hun eigen vragen en praktijkvoorbeelden inbrengen en het geleerde direct toepassen.
- Rollenspelen en filmpjes geven alle deelnemers meer inzicht in hun eigen houding, de wijze waarop zij communiceren en de manier waarop ze aansluiting kunnen zoeken.
- Mentorwijs legt de nadruk op de kwaliteiten en competenties van de medewerker.
- Deelnemers leren op een positieve manier te vragen hoe het met iemand gaat als ze zien dat een werknemer niet goed in zijn vel zit: hoe was je weekend?
Meer informatie:
Bekijk het onderzoek via de website van ZonMw
Tips voor gemeenten
De belangrijkste sleutel tot een duurzame plaatsing is de rol van de direct leidinggevende. Bekijk daarom de mogelijkheden om de training Mentorwijs aan te bieden aan leidinggevenden die werkzaam zijn bij bedrijven in de eigen regio. De training kan worden aangeboden door bijvoorbeeld jobcoaches van gemeenten en door professionals van Werkgeversservicepunten (WSP’s). Met het trainingsaanbod geven WSP’s een kwaliteitsimpuls aan hun werkgeversdienstverlening.
- Het handboek Mentorwijs is digitaal gratis beschikbaar via de publicaties van TNO
- Voor de opleiding van trainers voor Mentorwijs wordt waarschijnlijk een train-de-trainer-programma opgenomen in het aanbod van SBCM.
Joke van der Wal (links): 'Een leidinggevende moet goed aansluiten bij wat een medewerker nodig heeft, vanuit zijn talent of beperking.'
Joke van der Wal, adviseur opleiden bij Werkzaak Rivierenland:
‘WE BIEDEN MENTORWIJS NU MET MEER OVERTUIGINGSKRACHT AAN’
“We krijgen altijd positieve reacties van deelnemers op onze training Mentorwijs, maar waren toch wel benieuwd naar mogelijke verbeteringen. We waren daarom blij met dit initiatief van TNO, al is een onderzoek behoorlijk tijdrovend. Je moet je bovendien kwetsbaar opstellen, want het moet maar blijken of het programma echt zo goed is als je denkt.
In grote lijnen bevestigde het onderzoek dat onze training goed in elkaar zit. Bepaalde onderdelen hebben meer aandacht nodig. We staan er nu daarom nadrukkelijker bij stil dat een leidinggevende goed moet aansluiten bij wat een medewerker zelf nodig heeft vanuit zijn talent en beperking. Daar dient hij vervolgens zijn stijl van leidinggeven op aan te passen.
Onze deelnemers hadden behoefte aan meer informatie over psychische en verstandelijke beperkingen. Het is best goed om iets over alle verschillen te weten, maar uiteindelijk hebben we met zijn allen meer overeenkomsten dan verschillen. Dat is dan ook wat we vooral uitdragen.
Nu TNO ons heeft geholpen met de beschrijving van de training en de onderbouwing van onderdelen van de training, kunnen we het programma met meer overtuigingskracht aanbieden in onze regio. Ook willen we mogelijk landelijk onze kennis delen via een train-de-trainer-programma. Het zet Werkzaak Rivierenland op de kaart als een organisatie die professioneel werk maakt van duurzame plaatsingen en een meerwaarde ziet in de verbinding van praktijkkennis met wetenschappelijke inzichten.”
Meer weten?
Meer weten over Mentorwijs en de mogelijkheden om nieuwe trainers op te leiden voor dit programma? Neem contact op met Joke van der Wal: 06-22 39 83 97 of jvdwal@werkzaakrivierenland.nl
Vakkundig aan het werk
Wat werkt er nu echt bij interventies in het sociaal domein? Welke methode op het gebied van re-integratie is effectief? En wat is de beste manier om armoede te bestrijden? Om wetenschappelijk gefundeerde antwoorden te krijgen op dit soort vragen werken VNG, Divosa, UWV, ZonMW en de ministeries van SZW en VWS samen in het meerjarige kennisprogramma ‘Vakkundig aan het werk’. Het doel hiervan is: het ontwikkelen van nieuwe wetenschappelijke kennis waar de gemeentelijke uitvoeringspraktijk van kan profiteren. Uiteindelijk leidt dat tot een effectievere dienstverlening aan de burger.
Deze serie artikelen belicht recente onderzoeken in het kader van dit kennisprogramma en laat zien wat wel en niet werkt in het sociaal domein. Ook lees je hoe je er zelf mee aan de slag kunt gaan.
Meer informatie:
